Στις 6 Οκτωβρίου 2022 θα πραγματοποιηθεί μια εναρκτήρια συνάντηση της ΕΕ σε επίπεδο συνόδου κορυφής, με πρόσκληση και προς στενούς ετέρους της ΕΕ, με θέμα -και- την ασφάλεια – σταθερότητα ως μέρος μιας εκκολαπτόμενης «Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας (ΕΠΚ)», μετά από πρόταση του προέδρου Μακρόν.
Σε μία εποχή που οι συσχετισμοί αλλάζουν κυριολεκτικά κάθε λίγες ώρες, με πιο πρόσφατο παράδειγμα την επιβολή πλαφόν ως κεντρική απόφαση του μπλοκ και τη στάση της Γερμανίας (θα ακολουθήσουν και άλλες χώρες), μία Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα, μία διευρυμένη πολιτικοοικονομικά Ένωση θα αποτελούσε ιδανικό σενάριο στην αντιμετώπιση των σκληρότερων προκλήσεων στη μεταπολεμική Ευρώπη.
Ωστόσο, οι μελλοντικές λειτουργίες της ΕΠΚ έχουν σκιαγραφηθεί μόνο με πολύ προκαταρκτικούς και συνοπτικούς όρους, τους οποίους η Σύνοδος θα προσπαθήσει να διερευνήσει με περισσότερες λεπτομέρειες. Ζητήματα όπως: εξωτερική πολιτική και στρατηγική ασφάλεια, εσωτερικές πολιτικές της ΕΕ, ενεργειακή ασφάλεια και κλιματική αλλαγή, οικονομική συνεργασία και κινητικότητα, αναζητούν μία σαφή, δυνατή και προοδευτική κοινή Ευρωπαϊκή πορεία.
Ενώ τα θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας και ενεργειακής κρίσης, έχουν προτεραιότητα στις επίσημες δηλώσεις των ηγετών στο πλαίσιο της εισβολής της Ρωσίας, υπάρχουν σοβαροί περιορισμοί σχετικά με το πόσο αποτελεσματικές λύσεις μπορούν να δοθούν. Οι ισχυρότεροι σύμμαχοι της ΕΕ βρίσκονται αποκλειστικά εκτός Ευρωπαϊκής Ηπείρου πλέον. Οι άλλες προτεινόμενες λειτουργίες συνδέονται στενά με τις αρμοδιότητες και τους πόρους της ΕΕ, και αυτές προσφέρουν όντως περιθώρια για πιο σταθερή και συναινετική συνεργασία.
Μια «Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα» λοιπόν, θα μπορούσε να λειτουργήσει τόσο ως γέφυρα προς μια ενδεχόμενα μεγαλύτερη ΕΕ, όσο και ως πλαίσιο για εταιρικές σχέσεις διηπειρωτικής κλίμακας. Οι ηγέτες θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν τη σύνοδο κορυφής για να ξεκινήσουν την οικοδόμηση μιας πλατφόρμας που θα μπορεί να συνδυάζει τον πολιτικό διάλογο με την υλοποίηση πολιτικών με γρήγορο και ευέλικτο τρόπο, και έτσι θα δομεί πιο αποτελεσματικά τη σχέση μεταξύ της ΕΕ και της γειτονιάς της.
Η ΕΠΚ θα μπορούσε να ξεκινήσει ως μια συμφωνία ‘ήπιου δικαίου’ μεταξύ κρατών και ΕΕ. Να συνεργαστεί με τους υφιστάμενους θεσμούς στο μέτρο του δυνατού, στοχεύοντας παράλληλα σε πιο αποτελεσματική λήψη αποφάσεων από ό,τι σήμερα στην ΕΕ. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς βέτο και θα μπορούσε να λειτουργήσει σε τομείς που δεν έχει ακόμη αρμοδιότητες. Ένα φιλόδοξο σχέδιο θα παρείχε οικονομικούς πόρους για βαθύτερη συνεργασία στους τομείς της ενέργειας και του κλίματος, της ασφάλειας και της άμυνας και της οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης.
Η ΕΠΚ δεν θα πρέπει να λειτουργήσει ως εναλλακτική της ΕΕ
Εάν η προτεινόμενη Κοινότητα συσταθεί ως μια ευέλικτη ευρωπαϊκή απάντηση που περιλαμβάνει, αλλά υπερβαίνει τα κράτη μέλη, θα μπορούσε να είναι ένα σημαντικό πολιτικό βήμα, μεγιστοποιώντας το συλλογικό βάρος της Ευρώπης και φέρνοντας σε επαφή μέλη της ΕΕ και μη.
Ωστόσο, οι πρώτες αντιδράσεις δείχνουν ότι πρόκειται για μια μάλλον αισιόδοξη εκτίμηση. Για παράδειγμα, η Ουκρανία έχει ήδη εκφράσει τη δυσαρέσκειά της για την προοπτική, θεωρώντας την ως μια προσπάθεια καθυστέρησης της ένταξής της στην ΕΕ. Μόλις παρουσιαστεί η συγκεκριμένη δομή της, μια τέτοια κοινότητα μπορεί να είναι χρήσιμη μόνο στο βαθμό που λειτουργεί ως φόρουμ υψηλού επιπέδου συντονισμού πολιτικών για τα μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ με άλλα ευρωπαϊκά κράτη που ενδιαφέρονται για κοινή δράση και πρακτικές λύσεις σε υπερεθνικές προκλήσεις.
Δεν μπορεί και δεν πρέπει να σχεδιαστεί ως εναλλακτική λύση στην ένταξη στην ΕΕ, καθώς κάτι τέτοιο θα υπονόμευε την Ένωση στα μάτια όσων φιλοδοξούν να ενταχθούν σε αυτήν και θα έφερνε βαρύ πλήγμα στα διαπιστευτήρια της «ήπιας δύναμης» που οι Βρυξέλλες προσπάθησαν εδώ και καιρό να καλλιεργήσουν και να ενθαρρύνουν.